Aylans Geheim – Els Ampe

     

AYLANS GEHEIM  –  ELS AMPE   – 2017 – Uitgeverij Vrijdag, Antwerpen

Een reis naar democratie.

(Via Hebban-leesclub)

De dilemma’s van Aylan

zou een betere titel geweest zijn… Daarover later meer. Er zijn zoveel geheimen, maar heeft Aylan zelf eigenlijk wel een geheim?

 Aylans jeugd – wie is hij? Moslim? Christen? Bij wie hoort hij? Hoe ziet men hem?

Het was alsof ik in een vertelling uit “Duizend-en-een-nacht” terecht gekomen was… Althans de eerste 60 bladzijden. Een oosters sprookje dat begint in Syrië en dat toevallig een min of meer happy end in de westerse wereld vindt, in België. Een hedendaagse aanpassing.

AYLAN wordt in de lente van het jaar 1990 geboren in Maaloula, in Syrië. “Als een dilemma”. Zijn vader Omar al-Aslam was ooit, als oudste zoon, voorbestemd imam te worden en zijn vader op te volgen. Maar door zijn huwelijk met Miriam Azmi (christen) was deze route definitief afgesneden en was broer Yazan hem opgevolgd en deze woonde nu met zijn gezin in het “paleis” naast de moskee. Vader Omar zei: “Ik ben liever blut dan arm van geest, het eerste is tenminste tijdelijk”.  Aylan stoorde zich aan dit gebrek aan rijkdom.

Ik dacht aan een sprookje vanwege de vele sprookjesmotieven met hun symbolische betekenis. Ik noem er een paar uit het eerste deel. Allereerst het paard BUCEFAL genoemd naar het legendarische paard van Alexander de Grote (354 voor Chr) die toen hij eenmaal getemd was door Alexander door geen enkele andere ruiter bereden wenste te worden. De Bucefal van Aylans vader bleef in het grote huis, het ‘paleis’ naast de moskee wonen toen Omar geen imam wenste te worden. Omar deed afstand van het paard, omdat deze zogenaamd te oud was. De 13-jarige Aylan vindt dit laf. Voor hem betekent dat hij zal moeten blijven dromen over paleizen en paarden. De eerstvolgende schooldag na de begrafenis van Aylans vader vindt hij het doodshoofd van Bucefal op zijn lessenaar. Symbolisch hier voor de sterfelijkheid van de mens, dit paard sterft gelijktijdig met zijn eigenlijke ‘meester’, de vader van Aylan. Intens verdriet bij Aylan.

Dan is er de sage van de draak van Bel en de vloek die verteld wordt in de mythische stad Palmyra met de destijds heldhaftige koningen. Google eens op de profeet Daniël en de draak.

Uiteraard mag ik de zogenaamde dorpsheks SAYENNA niet vergeten. Ze wordt als een echte heks neergezet die je uit de weg moet blijven. Blz 17: “Het is gevaarlijk om over haar te praten. Ze hoort en ziet alles”. En als de bange Aylan haar voor de eerste keer ontmoet zien we een sprookjesfiguur die wiegend in haar schommelstoel zit en haar pluizige kat aait. (blz. 26). Niet echt een gevaarlijke heks. Er is in haar huisje een verborgen muur die opengaat en waarachter zich een boekenberg bevindt. Een verborgen wereld. Aylan wordt vanaf dat moment stap voor stap ingewijd in een heel andere wereld. Hij wordt geacht het gedachtengoed van Sayenna en van zijn vader voort te zetten. Want, ….dan is er de raadselachtige verdwijning van Sayenna nà de dood van de vader van Aylan. Als dat geen sprookje is…. Door heel het verdere boek komt Aylan haar sporen en woorden tegen, tot in België. Hij zou haar zo graag nog eens ontmoeten.

 De kennismaking met Palmyra – de mythische stad – wordt Aylans droom werkelijkheid?

Op zijn vijftiende verjaardag krijgt Aylan van Sayenna een prachtige prent van Palmyra die hij een prominente plaats geeft tegenover zijn bed. Op die manier kan hij er elke nacht van dromen. Een beetje vreemd dat hij een geschenk van Sayenna in zijn slaapkamer hangt. Sayenna behoort immers tot zijn geheim en dat van zijn vader….  De boeken die hij van Sayenna krijgt moeten ook in het geitenhok in de dubbele achterwand verstopt worden…. Onduidelijk.

Wanneer hij achttien is, krijgt hij de kans om eindelijk naar Palmyra te kunnen gaan met Ahmad, een vriend van zijn vader. Zijn Palmyraprent komt tot leven. Ook zijn dagdromen over de tempel van Bel en de beeldschone antieke koningin van Palmyra, Zenobia worden werkelijkheid. Hij ziet haar daar ineens staan of is het een Fata Morgana? Aylan is eindelijk op de plaats waar hij altijd al wilde zijn. Hij kijkt nog even naar de tempel, maar waar eens Zenobia bleek te staan, was nu een lege plek.

Dan in Aleppo, wil het toeval dat hij zijn “Koningin van Palmyra” ontmoet tijdens zijn reddingsactie van de twee Belgische vriendinnen bij de omgevallen muur. Aylan herkent haar. Maar,… hij is 18, onervaren, voor de eerste keer hevig verliefd… en zij is wat ouder, beeldschoon en waarschijnlijk ontoegankelijk voor hem in de liefde. Wel degelijk een metafoor voor de onbereikbare liefde. Of moeten we die omgevallen muur ook zien als een opening…..?  De discussie over kapitalisme tussen Aylan en zijn “koningin” Helena draagt niet echt bij tot een ontluikende romantiek. Of toch wel?  Hij geeft haar zijn halsketting met het zilveren driehoekig amulet Abracadabra (“Ik creëer wat ik spreek”) dat hij een paar weken daarvoor van zijn moeder kreeg. (blz 89). “Nu ben je van mij”, fluisterde hij in haar oor. Zie cover, alleen heb ik zo mijn twijfels over deze afbeelding, is dit wel een amulet? Aan een touwtje! Ik dacht eerder aan een soort rode lakstempel… En van wie zijn de ogen boven die sluier? In het hele boek komt geen sluier voor.

 Op zoek naar democratie of op zoek naar Helena?  Moeizaam, moeizaam.

Aylan gaat eerst studeren in Rusland en krijgt daarna de kans om naar België te gaan. Een enorme tijdsversnelling. Daar aangekomen, probeert hij op allerlei manieren Helena te vinden. Helaas, helaas. Vanaf dat moment wordt het verhaal steeds ongeloofwaardiger. De ontmoetingen tussen de hoofdpersonages worden, nu bijna vijf jaar later, steeds toevalliger en zijn ronduit niet meer reëel. Je zou een scriptie kunnen schrijven over het element ´Toeval’ in dit boek. Zelfs zijn kwaadwillende neef Kemal duikt toevallig, bijna overal, als een loerende duivel op. De grenzen van geloofwaardige fictie worden dermate overschreden dat het geheel eindigt als een soap. En dan zinspeel ik zeker ook op het einde van het boek. Brrr.

Maar, het moet gezegd, de echte dissonanten zijn de non-fictie gedeelten die over kapitalisme, democratie, politiek, enz. gaan.  De gesprekken hierover zijn te dominant en te intellectueel. Te hoog gegrepen voor de gemiddelde lezer en ik denk dat onze huidige jeugd zeker niet de beoogde lezers zullen zijn. Ze zullen waarschijnlijk dit boek niet uitlezen. Veel te saai.

Daar is de schrijfster door haar opleiding en professionaliteit natuurlijk debet aan. Eigenlijk heeft Ampe twee boeken in één willen schrijven. Het sprookje dient als kapstok voor haar politieke ideeën. We zien de leergierige, Syrische Aylan die op weg is de andere, zogenaamd democratische wereld te ontdekken. Hij heeft zijn idealen, die niet in Syrië verwezenlijkt kunnen worden, hij wil wél zijn eigen keuzes maken en niet gehoorzaam de leider volgen. Aanvankelijk wordt hij begeleid door zijn vader en door Sayenna. Ook door zijn professoren tijdens zijn studie in Rusland. Maar, helaas, teleurgesteld moet hij de andere kant onder ogen zien want niets is wat het lijkt. De wereld zit heel anders in elkaar. Ampe, als Helena / professor Kram, camoufleert haar politieke denkbeelden in dit sprookje door middel van zogenaamd interessante, fictieve gesprekken, waarschijnlijk in de hoop haar ideeën duidelijker aan het publiek te verkopen. Aylan is een gewillige gesprekspartner. Maar het is te veel van het goede.

Overigens, Els Ampe kan wel schrijven. Ze kan als de beste in de gedachten van de Syrische Aylan kruipen. Haar eenvoudige schrijfstijl is toegankelijk als je de non-fictie buiten beschouwing laat. Maar ze overdrijft zo. Ook vind ik haar betuttelend. Te pas en te onpas legt Helena/professor Kram weer uit wat ze bedoelt. Ook Aylan kan er wat van, zoals hiervoor al gezegd. En van de vele flashforward-zinnetjes kreeg ik een beetje kromme tenen. Blz. 25 “Had Aylan toen geweten wat hij nog met zijn vader zou meemaken, dan had hij misschien twee keer nagedacht”. Blz. 36 “Aylan kon toen nog niet weten hoe belangrijk Palmyra voor hem zou worden.” Alsof je een kind voorleest voor het slapengaan en dan eindigt met een cliffhanger…

 De achterblijvende moeder… Even de schijnwerker op een “bijpersoon”.

Ampe beschrijft haar, heel geloofwaardig, als een geweldige, moedige vrouw die met alle liefde, trouw en trots die in haar is, kiest voor haar huwelijk, voor haar zoon Aylan, hoe moeilijk dat ook is tijdens het Syrische regime. Ook al moet zij veel water bij de wijn doen door haar broer Asir in haar nabijheid te accepteren, het belet haar niet om toch op slinkse manieren Aylan te bereiken en hem te behoeden om naar Syrië terug te keren waar hij als staatsvijand gezien zal worden.

Vooral tegen het eind van het boek, zijn haar emoties, haar angsten voelbaar en de lezer begrijpt haar. Ze zegt tegen Aylan: “Vecht voor jouw toekomst, Aylan. Laat oom Asir voor jouw verleden vechten.” Prachtige woorden… op blz. 174. En dan lees je op blz. 188 de verdere tragiek.

 De dilemma’s …? 

De reis naar democratie is voor Aylan heel gecompliceerd. Door zijn geboorte (vader moslim, moeder christen) maakt hij al vroeg kennis met elkaar tegensprekende werkelijkheden. Vanaf zijn geboorte staat Aylan steeds weer voor een dilemma.  Hij wordt a.h.w. al “als dilemma” geboren.
Eerst volgt hij hoofdzakelijk zijn moeder, maar als zijn vader zich meer voor hem begint te interesseren en hem laat kennismaken met een “heks” volgens zijn moeder en diens familie, dan wordt zijn leven pas echt gecompliceerd. Hij moet steeds kiezen… Het hele boek door. Moet hij voor Helena kiezen, of voor haar vriendin Rosie? Voor België, voor Syrië? Wie kan hij vertrouwen? Enzovoorts.

Aan de lezer om te beoordelen of Aylan de goede weg gekozen heeft! En of hij wel een geheim had….

Els Ampe (1979) is bouwkundig ingenieur, actief als fractievoorzitter voor Open Vlz in het Brussels parlement en schepen in de stad Brussel. Het is haar debuutroman.

Met mijn beoordeling heb ik daar rekening mee gehouden. Er zijn zeker nog een aantal verbeterpunten. Ik geef drie aanmoedigingssterretjes.

Zeist, 18 februari 2018