Dwarsligger 430 in samenwerking met Uitgeverij Podium – © 2015
Almere of het nieuwe scheppingsverhaal
Na recentelijk de laatste Dorrestein (Reddende Engel) en een oudje van haar hand (Hart van Steen uit 1998) te hebben gelezen met twee heel dynamische Hebban-leesclubs, is mijn belangstelling voor Dorrestein in de revival-modus komen te staan. En mede ook door het bijzonder interview bij VPRO-boeken van Carolina Lo Galbo met de schrijfster over o.a. haar uitzichtloze gezondheidssituatie, haar wel heel creatief schrijverschap, haar laatste twee boeken geschreven na haar schrijversblokkade, besloot ik Weerwater te gaan lezen omdat er herhaaldelijk naar verwezen werd.
Weerwater werd door R.D. gezien als sleutelroman voor het opheffen van deze blokkade die een paar jaar duurde en ik, als fan van het eerste uur, voelde me meteen schuldig dit boek niet gelezen te hebben, noch in mijn bezit te hebben. Op mijn Dorrestein-plank prijken 19 van haar romans die alle 19 gemeen hebben dat Dorrestein daar geen (hoofd)rol in heeft. Dat was, onbewust vermoed ik, ook de reden dat ik Weerwater niet gekocht heb in 2015. En als tweede reden: ik was toen ook al niet gecharmeerd van de nieuwe stad Almere “waarin je nog niet dood gevonden wilde worden…”volgens de algemene opinie. Hoewel, ik ben net als Renate Dorrestein ook ouder dan de oudste steen in Almere… En als zelfs Renate er een boek over schrijft, weliswaar op uitnodiging, dan moet ik dat toch lezen?! Nederland wordt van de kaart geveegd en de keuze valt op Almere als enige stad om te kunnen overleven. Waarom dan? En lukt dat?
Welnu, ik heb Weerwater gelezen. R.D. heeft als een soort evangelist de wederopstanding van Almere met al het weinige “wel” en het vreselijke “wee” nauwkeurig beschreven en via de flessenpost heeft ze haar (ge)schriften via het Weerwater, hopelijk door de mistbank heen, naar de andere wereld gestuurd. Maar is die andere wereld er wel? Is er een vlucht uit Almere mogelijk? Of zijn Dex en Ally de nieuwe Adam en Eva van de nieuwe Almeerse wereld?
Wat voorafging….
- Deel I – augustus – De mistbank
Amper heeft Renate Dorrestein zich gevestigd in de door de Gemeente aangeboden glazen kubus (een echte doorkijkwoning dus) in de wijk “Fantasie” (hoe toepasselijk!) vlakbij de witte stranden van het Weerwater, het centrale stadsmeer, of er breekt een enorme, onvoorspelde augustusstorm los die voor veel overlast en een enorme ravage zorgt. De volgende ochtend straalt de zon weer. Het is wel ongewoon heet en terwijl Renate aan het werk gaat en een nieuw bestand “Almere” op haar laptop aanmaakt hoort ze iets geks. Een ijl “PING”, zo doordringend dat ze uren later nog een fluittoon in haar oren heeft. Het licht wordt vaalgeel en het is korte tijd verzengend heet. Er is een grote ramp gebeurd. Geen telefoon, geen internet, radio, tv meer. Kortsluiting? Nee. Almere is omsloten door een sinistere ring van mist die de stad als een middeleeuwse stadsmuur vergrendelt. De mensen die vluchten verdwijnen in de mist en komen niet meer terug. Grote paniek en chaos. Alle Almeerders raken familieleden kwijt die op vakantie waren of elders werkten. Er is geen enkel compleet gezin meer. Heel veel vrouwen en bijna geen mannen… Ja, toch wel in de Penitentiaire Inrichting (P.I.), ook wel Almere Binnen genoemd.
Er sterven veel mensen, zwangere vrouwen, zieken, baby’s, bejaarden, verweesde kinderen, allen bezwijkend aan uitdrogingsgevolgen door buikloop. Medicamenten raken op, geen drinkwater meer, enz. Alles plakt en stinkt. Dikke strontvliegen en muggen overal. Er wordt geplunderd en geroofd. Het is de hoogste tijd om een goede organisatie op te zetten om de stad weer op gang te krijgen. Crisisberaad en er volgt een
Verrassende oplossing!
Bij gebrek aan normale families gaat men “Naaste Families” formeren met als clanhoofden …. De minst gevaarlijke gedetineerden! Onvoorstelbaar ingenieus bedacht! De ernstigste gedetineerden zijn inmiddels uitgebroken en vestigen zich aan de rand van Almere in het nooit afgebouwde (trouw)Kasteel. Zij komen af en toe een paar vrouwen “ophalen”. Er zijn in dit boek schurken en superschurken en heel veel vrouwen die kennelijk niets te vertellen hebben. Veel mannelijke ego’s. Naar Renate wordt in het begin nog wel geluisterd, maar uiteindelijk niet meer, ze is te oud. De voornaamste bajesklanten die clanhoofd zijn: Sidney (Boterbloem) Blijtschap, een reus met hersens. Een andere is Aktan (Braam) Ilyas, voormalig kunsthistoricus en meestervervalser en opjutter. Maar er is bv ook een (niet actieve) pedofiel bij de gewone schurken.
De families krijgen plantennamen. Grappig gevonden. Renate Braam Dorrestein, Jacob Koolzaad Kribbe (de gevangenisdirecteur), Bianca Daslook Ruwiel (van het gevangenisrestaurant), Safae Boterbloem Lazaar (een moslima van de shoarmatent), de mooie, blonde Dennis Koolzaad Kardoen, aangespoeld op de dag van de storm die zijn jeugdtrauma (de zoon van een zelfmoordenaar) moet zien te overwinnen.
Nog een verrassende oplossing van het nieuwe stadsbestuur om knopen door te hakken is de loterij!
- Drie jaar verder – deel II en III – De komst van het kind
Weinig verandering. Wat meer jaloezie en haat… Er is nog maar één kind (Dex) dat door iedereen verafgood wordt. Ondanks verwoede pogingen met de nog aanwezige Almeerse “dekhengsten” worden er geen baby’s meer geboren. En dan ontstaat er een stroomversnelling in het verhaal doordat er een baby in een tonnetje aanspoelt, zoals Mozes in het mandje. Het is een meisje (!) en ze wordt Ally genoemd. Waar komt ze vandaan? Wie is de moeder? Komt ze van buiten Almere? Zou er dan toch ergens een gat in de mistlaag zijn? Massaal bouwt men vlotten om te vluchten. Maar waar is het gat? Er wordt geloot wie als eerste door het vermeende gat gaat. Nee, niet Renate! Wie schrijft, die blijft. En is dat gelukt? Wat is er nodig om uit dit isolement te komen, om een nieuwe wereld te maken? Een nieuw scheppingsverhaal? Zie mijn derde alinea. Dex en Ally? Is deze hele geschiedenis een herhaling van zetten?
Wat het een vooruitwijzing aan het eind van hoofdstuk Een, deel I ? Het citaat van Tolstoj: “Alles wat ik begrijp, begrijp ik alleen omdat ik liefheb.” Moet alles wel verklaarbaar zijn? “Zullen er vanzelf baby’s in Almere geboren worden als mensen weer gewoon verliefd op elkaar worden?” verzucht nepnichtje Alice.
- Deel IV – Het open einde van een ondoordringbare, hermetisch afgesloten, dichte wereld
Het laatste deel van de laatste zin van Almeres stadsschrijfster Renate Dorrestein over de wonderbaarlijke historie van Almere, luidt:
“ (…) Almere is een stad waarin vroeger niemand dood gevonden wilde worden, maar die tot dusverre alles heeft overleefd.”
Mijn conclusie
Hoe zo overleefd? Ik raad aan dit boek zelf te lezen. Ik gaf vier sterren. Eigenlijk: 3,5… Ik miste toch een beetje de bekende, een beetje vileine humor. Een flinke dosis galgenhumor was hier zeker op zijn plaats geweest. Maar daar tegenover staan de verrassende, niet voorspelbare wendingen in het verhaal die de lezer op het verkeerde been zetten; die je als lezer zelf denkt in te vullen, maar die dan toch telkens weer anders verlopen. En er was een overdosis aan mythologische en religieuze verwijzingen. Misschien wel weer nodig voor een scheppingsverhaal…?!
Wat mij betreft heeft Renate Dorrestein de publieke opinie over Almere weten om te buigen. Er is een nieuw Almere geboren.
Zeist, 31 december 2017
Wil van Basten-Malipaard