Het einde van de eenzaamheid – Benedict Wells

Rouw en eenzaamheid maar bovenal liefde

Wat een eerste zin! “IK KEN DE DOOD al heel lang, maar nu kent de dood mij ook”. Inderdaad met hoofdletters: IK KEN DE DOOD. Een openingszin die op de top tien hoort van prachtige eerste romanzinnen. Trouwens dit eerste hoofdstuk grijpt je meteen en maakt dat je door gaat en blijft lezen. Mooie, raadselachtige zinnen als: “Ik heb het overleefd”. “Waardoor ben ik gered?” “Waardoor komt het dat een leven wordt zoals het wordt?” We maken kennis met de hoofdpersoon Jules Moreau, een veertiger, die ontwaakt uit zijn coma na een bijna fataal motorongeluk. Hij ziet steeds preciezer zijn hele leven in beelden voorbijkomen, steeds verder terug in de tijd, voordat ze uiteindelijk bij de ramp belanden die zijn kinderjaren overschaduwd heeft. En dat is zacht gezegd, lezen we later in de bijna 300 bladzijden die volgen.

Een moeilijke jeugd dus die wel gelukkig was begonnen. Jules is de jongste zoon in een Duits gezin met drie kinderen dat in München woont en elk jaar naar Zuid-Frankrijk gaat, naar het dorp Berdillac, bij Montpellier, waar vader Stéphane Moreau vandaan komt. Franse roots, maar niet te merken aan deze kinderen die in Berdillac ook als vreemdelingen gezien worden tijdens hun vakanties bij oma. Toch zullen deze Franse herinneringen voor altijd in het geheugen gegrift staan door het auto-ongeluk van de ouders van Jules, Marty en Liz, omdat hun beide ouders daarbij om het leven kwamen. Het gelukkige gezinnetje in één klap weggevaagd.

De kinderen (14, 13 en 11) worden in een internaat geplaatst en door het verschil in leeftijd niet bij elkaar. Het begin van het drama. Jules, de benjamin, is een erg gevoelig kind. Was hij vóór het ongeluk een beetje de “branieschopper”, nu trekt hij zich volledig terug en wordt in de klas alleen opgemerkt door Alva. Marty perfectioneert zich door flink te studeren en een briljant ITC-er te worden. Hij vindt de juiste vrouw (Elena) maar raakt niet van zijn dwangneuroses af. De mooie Liz maakt haar school niet af, is erg rebels, fladdert van de ene “liefde” naar de andere, slaagt er niet in het geluk te vinden ondanks haar trouwe vriend Toni Brenner. De vriend des huizes. Zij staat model voor de bekende slogan: seks, drugs en alcohol. Ze hebben alle drie moeite hun eigen plaats in de wereld te vinden. En zij zijn elkaar in het begin helemaal niet tot steun. Later komen zij weer dichter bij elkaar. Hun moeilijke jeugd als een soort vergif met zich meedragend. “Een moeilijke jeugd is als een onzichtbare vijand” (blz 118).

Jules denkt vaak met enig schuldgevoel terug aan de kostbare camera die zijn vader hem vóór het ongeluk heeft gegeven en waar hij niets mee heeft gedaan, maar vooral denkt hij terug aan de wijze woorden van vader Stéphane die hem zei dat het belangrijk is een echte vriend te hebben, een zielsverwant, maar nog beter om de liefde te vinden. Jules begint zijn zoektocht. En hij ontmoet dus Alva, al op het internaat. Zij blijkt ook een groot tragisch geheim mee te dragen en zij herkent de droefheid in Jules. Kan zij het gebroken gezin vervangen? “Alva was mijn plaatsvervangende familie geworden” lezen we (blz 71). Zijn eenzaamheid verdrijven? Hun beider eenzaamheid verdrijven? Maar op het cruciale moment, zwijgt Jules, hij interpreteert zijn gevoelens verkeerd en Alva verdwijnt uit zijn leven. De jaren gaan voorbij. Maar dan, is er toch weer een levensteken! En komt het nu wel goed? Helaas….

Op dat moment bedacht ik nu gaat de werkelijkheid over in Jules’ fantasiewereld. Is Alva zijn gedroomde vrouw? Is zij niet louter projectie? Wie is haar levenspartner, de dementerende schrijver A.N. Romanov? Er worden titels van zijn boeken genoemd die niet terug te vinden zijn op Internet. De laatste zoon van de tsaar had dezelfde voorletters. De andere titels van boeken en muziek zijn reëel. Zijn broer Marty had immers ook een (denkbeeldige) Noorse correspondentievriend, geeft hij later toe. Staat de aanwijzing hiervoor op blz 157 wanneer Marty zegt: “Je kunt de klok niet terugzetten”. (…) Je leeft nog steeds in een droomwereld”. Daarna kantelt het verhaal. Jules neemt de trein naar Luzern op weg naar Alva.

De lievelingsroman van Alva: The heart is a lonely hunter van Carson McCullers is, denk ik, voor Wells een inspiratiebron geweest. Daar storten “vier eenzame mensen hun hart uit bij de doofstomme John Singer en vinden ze de verbondenheid die ze zoeken”. Deze roman staat inmiddels op mijn “wil ik lezen lijst”, vorig jaar (2016) weer vertaald, maar nu door Molly van Gelder (Volkskrant *****)

Benedict Wells heeft een mooie, volle familieroman geschreven. Vol met filosofische vragen over het bestaan, over onze drijfveren, enzovoorts. Waarom moest dat fatale ongeluk gebeuren?  Waarom is dat motorongeluk juist niet fataal? Onmogelijke vragen waarop geen antwoord gegeven kan worden. Het blijven mysteries. Ook over de diepere inhoud van dit boek en over de onwerkelijkheid heb ik enige vragen zoals hiervoor aangegeven.

Er zijn dus heel veel tragische, emotionele momenten. Zelfs tranen trekkend aan het eind. Toch vind ik het geen melancholische roman. Er is wel licht in de duisternis. Zie ook de goed gekozen titel. De sprankelende, vlotte schrijfstijl van Wells is daarbij onmisbaar en waardevol. Een literair hoogstandje. Er zijn zoveel mooie citaten te geven… Ik begon mijn recensie al met de openingszin. De eerste alinea van het laatste hoofdstuk “Een ander leven” getuigt eveneens van een voelbare herkenning: “Als de tijd nu eens niet bestond? Als alles wat je beleeft eeuwig was en als niet de tijd aan jou voorbijging, maar jijzelf aan de dingen die je beleeft?  Deze alinea had eigenlijk de slotalinea van “Het einde van de eenzaamheid” moeten zijn. Ik hoef niet per se te weten hoe het afloopt ….  Daarom helaas geen vijf sterren, maar vier. Wel hele grote sterren!

EEN ECHTE AANRADER!

Zeist, 10 december 2017

Wil van Basten-Malipaard

Meulenhoff – 300 blz